De ECB wil stoppen met het ruime monetaire beleid. Dat kan snel of langzaam: er is niemand die weet wat goed is voor de economie. Een korte schets van de hoofdbrekens die monetaire verkrapping oplevert.
De ECB heeft een obligatieportefeuille van 2.100 miljard
De Europese Centrale Bank bezat per 4 augustus 2017 obligaties ter waarde van 2,1 biljoen* euro. Voor het merendeel staatsobligaties van de eurolanden (ongeveer 1,7 biljoen euro en Griekenland doet niet mee). De bank bezit deze obligaties in verband met het bekende opkoopprogramma waarmee de economie en de inflatie in het eurogebied moeten worden aangezwengeld. Tijdens de looptijd ontvangt de bank rente over de staatsobligaties – en, hoewel veel minder, ook over bedrijfsobligaties. De ECB heeft voor €100 miljard aan bedrijfsleningen in portefeuille.
Het huidige programma moet een keer stoppen
De bank koopt nog elke maand voor 60 miljard euro aan nieuwe obligaties op**. Bovendien herinvesteert de ECB de ontvangen rente en de aflossingen weer in het opkopen van nieuwe obligaties. De obligaties hebben verschillende looptijden, tussen de één en tientallen jaren. Aan het einde van de looptijd worden de obligaties afgelost door de staten en bedrijven.
Van monetaire verruiming naar verkrapping
De ECB overweegt om het opkoopprogramma terug te schroeven en er zal logischerwijs een dag moeten komen dat het ruime monetaire beleid stopt. De ECB koopt dan steeds minder en uiteindelijk geen obligaties meer op. Vervolgens herinvesteert de ECB de ontvangen rente en aflossingen ook niet meer. In dat geval krijgen we na jaren van monetaire verruiming weer monetaire verkrapping.
Maar welk tempo?
De knagende vraag is welk tempo de ECB daarbij moet aanhouden. De ECB kan rustig afwachten. Met elke obligatie die een land of bedrijf aflost, neemt de berg staatsobligaties van 2,1 biljoen euro verder af. Maar sommige obligaties hebben looptijden van nog tientallen jaren. Als de ECB niet zo lang op die aflossingen wil wachten, dan kan de bank de obligaties tussentijds doorverkopen aan andere beleggers. Dat kan echter weer zorgen voor een snel stijgende rente – er is minder geld beschikbaar, dus stijgt de prijs van geld. En niemand weet of de economie daar al tegen kan. Vandaar dat de centrale banken van Japan, de VS en Europa allemaal dralen met de afbouw van hun ruime monetaire beleid.
* een biljoen is een 1 met twaalf nullen of 1.000 miljard. Ter vergelijking: de Nederlandse pensioenpot bedraagt ongeveer €1.300 miljard, de Nederlandse hypotheekschuld 650 miljard, de Amerikaanse staatsschuld €20 biljoen
** De ECB creëert het geld waarmee het obligaties inkoopt zelf. Het schept nieuw geld door een rekening-courant verhouding te scheppen met commerciële banken als ING en ABN. Als obligaties worden afgelost, dan verdwijnt het extra gedrukte geld weer.
Bron: https://www.ecb.europa.eu/press/pr/wfs/2017/html/ecb.fs170808.nl.html
Afbeelding
De bezittingenkant van de balans van de ECB. Met de 2,1 biljoen euro bij post 7.1
