Het scheelde niet veel of de wereld had het zonder U2 moeten stellen. Na het pompeuze optimisme in de jaren tachtig was er plots het experiment met beats en geluidseffecten. Een stijlbreuk die volstrekt onverwacht kwam en de Ieren drie albums volhielden. Na Pop in 1997 schakelde men simpelweg weer terug naar standje veilig. Sindsdien is de band bezig met wrijven in een vlek.
Aan het begin van de jaren negentig wisten de heren even niet goed hoe nu verder. “It’s no secret, ambition bites the nail of succes”, had Bono vast in zijn aantekenboekje genoteerd. Tijdens de opnamen van Achtung Baby kwamen meningsverschillen over de te volgen richting opeens tot een uitbarsting. De spanningen liepen zo hoog op dat de meest succesvolle popgroep van dat moment zelfs dreigde uiteen te vallen. Bijna werd U2 een “accident waiting to happen.”
Achtung Baby ontstond in 1991, stoeiend met talloze sessies die voor een deel werden opgenomen in de Hansa Ton Studio van Berlijn. Het waren met name Bono en The Edge die aandrongen op een artistieke wending. De gitarist luisterde in die tijd vaak naar elektronische dance, Nine Inch Nails en Einstürzende Neubauten. Om te voorkomen dat de creatieve motor dreigde vast te lopen diende de ideeënmagie van Brian Eno als smeerolie. De Britse producer had zich voorgenomen alles te wissen dat teveel op U2 leek.
Dat heeft geholpen. Achtung Baby en Zooropa zijn de platen die zelfs bewondering afdwingen bij mensen die geen fan zijn. David Bowie schijnt ze ooit te hebben uitgeroepen tot zijn favoriete albums van de band. Zoals bekend experimenteerde de zanger eind jaren zeventig tamelijk onverwacht met elektronische muziekinvloeden, eveneens met dank aan Brian Eno. Achtung Baby en Zooropa zijn eigenlijk de Low en Heroes van U2.
De hernieuwde kennismaking stemt bijna weemoedig. Zeker wanneer je beseft dat Achtung Baby misschien wel het enige echte meesterwerk van de band is. Ondanks het moderne klankdecor, de beats en fraaie melodieën, zijn de teksten, ingegeven door een ondertoon vol reflectie en religie, autobiografisch en ambivalent. In de song over Bono’s alter ego The Fly lezen we: “every artist is a cannibal, every poet is a thief. All kill their inspiration and sing about their grief”.
Wie Achtung Baby eveneens naar zich toe trekt is The Edge, de voor eeuwig ondergewaardeerde gitarist. Zijn manier van spelen uit zich in beetpakkende intro’s, bij de les blijvende overgangen en verrassende schijnbewegingen. Zich verschuilend vanachter een megazonnebril laat Bono de zwaarte van de melancholie neerdalen in misschien wel het allermooiste liedje dat U2 ooit opnam, het bitterzoete Love Is Blindness.
“Vorsprung durch Technik” zingt hij aan het begin van Zooropa. Een slagzin voor een Duits automerk en een referentie aan de koers van de band. De hoes toont een cartoonvariant op de vlag van Europa. Destijds werd het album beschouwd als commentaar op het continent dat de adem inhield na de val van de Berlijnse Muur. Maar Zooropa is net als Achtung Baby persoonlijk en beschouwend. Zo gaat de titelsong onder meer over de twijfel die hoort bij het beginnen met een schone lei. Vervolgens ontstaat een muzikaal pretpark waarin we ballads tegenkomen, hypernerveuze ritmes, gekke geluidjes, een eerbetoon aan Charles Bukowski en een sample uit de pamfletfilm Triumph Des Willens van Leni Riefenstahl. Tegenstellingen alom dus. Oprechte ontroering in The First Time tegenover een monotoon mompelend Numb. Het slotakkoord is een western in cinemascope: Johnny Cash in The Wanderer. Het zou de opmaat worden voor herwaardering van ‘the man in black’. Zooropa lijkt op het eerste gehoor een zootje ongeregeld maar toch gaat het album ook nu nog onnadrukkelijk onder de huid kruipen.
Bizar dat twee albums van een van de meest succesvolle rockgroepen aller tijden tientallen jaren niet verkrijgbaar waren op vinyl. Dikke bult: er circuleren intussen ontelbare illegale kopieën in kleurtjes en picture discs. De officiële Achtung Baby en Zooropa zijn dubbel-lp’s in enkelvoudige hoezen. Het geluid is speciaal voor deze vinyluitgaven opgepoetst door Scott Sedillo (medewerker van Bernie Grundman Mastering). De totaalklank is zo uitgebalanceerd en evenwichtig dat het aangenamer luisteren is dan naar de originele platen. Meer transparantie in zang en instrumenten blijken de luisterbeleving alleen maar te versterken. Natuurlijk helpt het dat de speelduur is verdeeld over twee platen, overigens in geruisloze persingen.
Achtung Baby werd eveneens geprezen om de foto’s van Anton Corbijn. Wie de voorzijde van de hoes in het licht reflecteert ontdekt net als bij de oorspronkelijke lp de glans op de ringen met het U2-embleem. Het grofkorrelige van de bruingetinte portretten verliest in de reproductie helaas wat scherpte en signatuur. Bassist Adam Clayton stond op de achterkant van de originele hoes nog in adamskostuum. In sommige landen werd in 1991 een variant uitgebracht waarop Claytons geslacht werd gek(r)uist met viltstift. De gecensureerde versie van toen is overgenomen voor deze reissue. Ook nu zit er weer een los tekstvel bij. Omdat Achtung Baby en Zooropa dubbel-lp’s zijn krijg je er een extra binnenhoes bij. Evenals twee tamelijk overbodige danceremixes op kant vier van laatstgenoemde plaat.
U2 – Achtung Baby (Island/Universal 1991/2018)
U2 – Zooropa (Island/Universal 1993/2018)
