Met een intensieve rol zet Hanne Arendzen een prachtige Hedwig neer in een onderhoudende bewerking van een Nederlandse klassieker ‘Van de Koele meren des doods’.
Het vereist de nodige moed om, in een tijd dat je op televisie van Nederlandse topacteurs kunt genieten in uitstekende series als ‘Klem’ en ‘Ik weet wie je bent’, een klassiek werk als Van de Koele meren des doods van Frederik van Eeden uit de mottenballen te halen. En dan nog als commerciële productie op toneel te zetten, wat Hummelinck Stuurman durft, ofschoon wel in samenwerking met Het Nationale Theater en bejaarde regisseur Ger Thijs
Loopt dit avontuur wel goed af voor dit relatief kleine gezelschap spelers? Soms was dit tijdens de première gisteren in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag even twijfelachtig door wegvallende spanning, maar de zwakke momenten namen allengs af naarmate de acteurs meer in hun rol kwamen.
Want we (nou ja, ouderen) denken bij ‘Van de koele meren des doods’ direct aan de onvergetelijke Hedwig door door Renée Soutendijk onder regisseur Nouschka van Brakel, met ook een nog jonge Derk de Lint. De film van producent Matthijs van Heijningen schopte het tot een Oscarnominatie voor beste buitenlandse film, inmiddels 36 jaar geleden.
Om in de sfeer te komen voor het toneelstuk kun je beter niet de prachtige film terugkijken, maar het boek (rechtenvrij) herlezen of de podcast (deels) beluisteren. En lezen over Frederik van Eeden, onze ‘eigen’ Freud en begenadigd veelschrijver. Een bijzondere grootheid uit de geschiedenis, die ook afgestoft mag worden voor de hedendaagse debatten die steeds kleinzieliger lijken te worden op onze vierkante centimeters van het eigen gelijk.
Vrouwelijk verlangen naar zinnelijke dan wel sensuele liefde, dat is het thema van dit boek. De aristocratische Hedwig Marga de Fontayne ontkent en vermijdt de intense – wederzijdse – verliefdheid met schilder Johan vanwege zijn gewone komaf, en kiest voor een huwelijk met de brave Gerard. Die moet van seks niets hebben wat Hedwig verscheurt tussen haar gevoel en haar opvoeding.
Uiteindelijk verlaat ze Gerard voor een derde man in haar leven, de pianist Ritsaart (Henri), die weliswaar in Hedwig niet de pure hartstocht zoals bij Johan naar boven brengt, maar haar wel lichamelijk begeert. Hedwig blijft niettemin soms geremd voor wat ze beschouwt als ‘lagere instincten’.
Ze bevalt in Engeland van een dochter, maar het kindje overlijdt na enige dagen en Hedwig vertrekt met een postnatale psychose naar Parijs waar ze in een inrichting belandt. Met deze episode begint dit scenario van Ger Thijs, dat Hedwig als een terugblik van haar levensverhaal aan haar verpleegster opbiecht. Deze Paula (Ella van Drumpt) blijft nagenoeg zwijgend bijna twee uur op toneel.
Onafgebroken speelt ook Hanne Arendzen, die echter geen moment kan verslappen met het overgrote deel van de tekst en scènes die ze draagt. En dat allengs beter gaat doen, waarbij ze af en toe een beeld oproept van Halina Reijn. Hanne sleept je mee zodat je haar tenslotte niets anders gunt dan de onderdompeling in het koele meer van de dood.
Ook de drie geliefden van Hedwig zijn goed gecast, waarbij vooral Tijn Docter als de impotente Gerard zijn talent etaleert om aversie bij het publiek op te roepen. Willem Voogd lijkt ook als schilder Johan voor eeuwig jongensachtig te blijven en Vincent Croiset toont te beschikken over de nodige routine voor zijn rol als Henri. Dat geldt ook voor Reinier Bulder als vader van Hedwig.
Beknotte vrouwelijke seksualiteit is bepaald geen modern thema meer, noch aristocratische predestinatie; maar het twijfelen tussen de man van je dromen (lusten) en degene je eeuwig en niet of minder gepassioneerd trouw zal blijven is een fraai thema van alle tijden, gepsychologiseerd of niet
En na afloop bleek er voor de bezoekers al snel een haakje naar de discussie over #MeToo die met het ‘eenjarig jubileum’ in media alle aandacht krijgt, en dat onder vrouwen ook een flink generatieconflict etaleert.
Gezien: Van de Koele Meren des Doods, Koninklijke Schouwburg Den Haag, 13 oktober 2018. Nog in het hele land te zien tot half januari 2019. Zie ook de trailer.
