Een paar dagen na de veelbesproken première van ‘We zijn hier voor Robbie’ opnieuw een première over verstoorde familierelaties. Deze ‘Kras’ van Toneelschuur schuurt meer.
Foto’s: Sanne Peper
Met Kras van Judith Herzberg neemt Paul Knieriem, een van de meest talentvolle toneelmakers, afscheid van Toneelschuur Producties in Haarlem. Met de tekst van Kras won Herzberg al een toneelprijs in 1989, toen Knieriem nog in de korte broek liep. Hij zag het stuk van Maatschappij Discordia destijds niet.
Buitelen in ‘Robbie’ van Maria Goos en Het Nationale Theater de mislukte dialogen over elkaar heen tot een attractief scenario, in Kras is de ellende veel subtieler en beklemmender verwoord en vooral voelbaar, als in een boze droom. En daardoor inspannender en minder opzichtig komisch, maar veel meer schurend en op den duur ook herkenbaarder; ofschoon dat persoonlijk kan zijn.
In Kras staat en zit Marlies Heuer de hele avond als de 68-jarige Ina midden op het podium, nagenoeg stil als middelpunt van de familie, veelal met een onbeholpen blik in het niets starend, hunkerend naar contact met haar kinderen dat maar niet tot bloei wil komen.
Ze fingeert inbraken in haar woning om bezoek van haar bezorgde kinderen te entameren – om op te ruimen – het liefst allemaal samen zoals oudere moeders als een kloek proberen. Opdat het maar gezellig wil worden. Maar je raadt het al, het wordt niet gezellig, integendeel. Aan al haar kinderen, een vrijgezelle dochter en drie zonen die hun partner meebrengen, is wel een klein draadje los: de een is sjacheraar, de tweede heeft de nodige gedragsstoornissen en de derde zit vast in milieu-activisme en bijbehorende levensprincipes.
‘Een rare familie’, zegt Ina, en dat is een understatement. Maar is het ook zo? Ja, in elk geval spoort Theo (Jan-Paul Buijs) nauwelijks. Maar juist dit meest uit de toon vallend karakter doet wat afbreuk aan de indruk dat we hier niet met een uitzonderlijk gezelschap van doen hebben. Eerder zo’n herkenbare familie – tot elkaar veroordeeld – die een beroerde, geforceerde omgang etaleert.
De kinderen blijken nauwelijks in staat om zich als volwassenen te gedragen, vanwege eigen besognes in werk en vooral – mislukte – liefde. Ze zijn niet in staat om de nooddruft van moeder Ina te beantwoorden. Waardoor juist haar mededogen en levenswijsheid pregnanter worden. Zo stijgt ze mentaal en moreel steeds verder boven de ruziënde en gaandeweg meer verloren kinderen uit. Met ook een vervreemdend effect.
De schoondochters doen pogingen moeder Ina te helpen met het optuigen van contacten en herstel van de familierelaties, maar tevergeefs. Dat één van hen halverwege haar boosheid uit en etaleert, poedelnaakt over het toneel en tafel dartelt/banjert, betekent de definitieve omslag: het komt niet meer goed.
Hoe dan ook acteert dit gezelschap van Toneelschuur fantastisch, met hoofdrolspeelster Marlies Heuer voorop. M’n favoriet: de vrijgezelle dochter Do (Malou Gorter), een personage met hulpbehoefte ter vervulling van een verder leeg leven – dat velen bekend zal voorkomen. Een schoonzus die demonstratief uit de kleren gaat, ontbreekt er in het echt evenwel meestal aan…
Jammer dat Paul Knieriem afscheid neemt in Haarlem, hij laat mooi werk achter. In deze video spreekt hij over het stuk; met ook een beeld van de rollen.
Gezien: Kras van Toneelschuur Producties, Toneelschuur Haarlem, 15 november 2018
Tournee: t/m 29 december 2018
