Forum-lijsttrekker Derk Jan Eppink stelde onlangs dat Nederland weer de gulden in zou moeten voeren wanneer Nederland de ‘pinautomaat’ van Zuidelijk Europa wordt. Is dat verstandig? TPOok.nl vroeg het aan onafhankelijk euro-onderzoeker André ten Dam.
Zijn er nog steeds problemen met de euro?
“Jazeker. Zeer grote problemen zelfs. Dat het euro-experiment is mislukt is een understatement.”
Wat is dan de kern van de europroblemen?
“De kern is dat de economieën van de diverse eurolanden zich niet lenen voor een Europese muntunie met in de euro onderling vastgeklonken wisselkoersen en voor alle landen één-en-dezelfde rente. De economieën van de eurolanden zijn daarvoor onderling wat betreft kracht, ontwikkeling en karakter nu eenmaal veel te verschillend. En juist door het gebrek aan ‘monetaire flexibiliteit’, onderlinge wisselkoersaanpassingen en rentedifferentiatie dus, worden voornoemde economische verschillen bovendien niet kleiner maar juist groter. Sinds de invoering daarvan heeft de munt zich daardoor ontwikkeld als véél te duur voor de economisch zwakkere en tegelijkertijd véél te goedkoop voor de sterkere eurolanden. Dat wringt natuurlijk. Zo is de eenheidsmunt niet profijtelijk maar juist schadelijk, voor ieder euroland.”
Waarin komt dat tot uiting?
“Zoals we sinds de crisis zien, voor de zwakkere meer Zuidelijke landen in economische teruggang en stagnatie, met structureel hoge werkloosheid. En voor de sterkere landen, zoals Nederland en Duitsland, in ernstige koopkrachtaantasting. Als gevolg van de voor ons veel te lage wisselkoers van de euro is onze binnenlandse economie ernstig aangetast. Een teken aan de wand is dat sinds de invoering van de euro de koopkracht in Nederland nauwelijks tot niet is verbeterd en voedselbanken als paddenstoelen uit de grond zijn geschoten.”
Eppink en Forum waarschuwen voor een Europese ‘transferunie’ waarin Nederland de ‘pinautomaat’ van Zuid-Europa dreigt te worden. Wat vindt u daarvan?
“Die zogenoemde transferunie, daar zitten we natuurlijk allang in. Denkt u maar aan alle maatregelen om de euro te redden, of beter gezegd: om de Zuidelijke landen niet helemaal kopje onder te laten gaan. Welke landen draaien uiteindelijk op voor de bedragen van de noodfondsen, denkt u? En ook de consequenties van bijvoorbeeld het nul-rente beleid van de ECB in dat kader voor de Nederlandse pensioenen, die zijn wel bekend. Als het aan de Nederlandse regering ligt dan wordt deze transferunie steeds verder uitgebouwd en geïnstitutionaliseerd. Eind vorig jaar hebben Rutte en Hoekstra de facto ingestemd met een zogenoemde eurozonebegroting. Weliswaar nog klein in omvang maar die zal, zoals het in de EU altijd gaat, uiteindelijk uitmonden in een omvangrijk Europees schokfonds. Op termijn zullen de werkloosheidsuitkeringen in Frankrijk en Italië dan dus vooral met Duits en Nederlands belastinggeld betaald worden. Een kniesoor die er op let dat al deze maatregelen strijdig zijn met de oorspronkelijke Verdragsrechtelijke ‘no-bail-out-regel’.”
Heeft de euro dan geen voordelen?
“Die zijn er wel, denkt u bijvoorbeeld aan het gemak van één-en-hetzelfde betaalmiddel binnen de gehele Europese interne markt. Maar de nadelen van de eenheidseuro hebben de voordelen daarvan meer dan ruimschoots overvleugeld. De huidige internationale economische hoogtij verhult overigens veel, maar niet overal. Zie Italië. En de volgende internationale crisis komt er vroeger-of-later weer aan.”
Is de euro dan niet noodzakelijk voor een goed functionerende Europese interne markt?
“Nee, het tegendeel is juist waar. ‘Markt én munt’, dat is altijd de slogan van de regering en de EU geweest, en dat klinkt natuurlijk ook mooi en overtuigend. Maar de praktijk, de werkelijkheid is echter anders. Juist interne markt-landen die de euro niét hebben, presteren beter. Zie Zweden, Noorwegen, Denemarken, IJsland, Zwitserland en ook Engeland. Het punt en evident is dat zowel nationale economieën van landen als de gezamenlijke handelsmarkt die die landen met elkaar vormen nu eenmaal het beste functioneren in een situatie van ‘economisch evenwicht’. En dat economisch evenwicht bestaat dan vooral uit ‘onderling evenwichtige wisselkoersen’ tussen de deelnemende landen, en het daarmee gepaard gaande ‘dienstbare evenwicht tussen het export-gerelateerde deel en het binnenland-gerelateerde deel van de economie’ van ieder individueel land. Tussen landen met ongelijke economieën is de mogelijkheid van onderlinge wisselkoersaanpassingen, maar zeker ook rentedifferentiatie dus essentieel voor optimale economische prestaties. Dit betekent dan tegelijkertijd dat een niet-aanpasbare te hoge of te lage wisselkoers dus, per definitie, schadelijk is voor de algehele economie van ieder euroland en daarmee ook het functioneren van de interne markt als geheel.”
Waarom blijven we dan nog steeds ‘doormodderen’ met de euro?
“Omdat er door de voorgaande en huidige bestuurlijke generaties zoveel ‘politiek kapitaal’ in de euro is geïnvesteerd. Gezichtsverlies speelt dus een belangrijke rol. Daardoor wordt een open, objectief debat over de euro al jarenlang geblokkeerd. Verder speelt ook een rol, zo heb ik geconstateerd bij deskundigenbijeenkomsten in het Parlement waarvoor ik in de afgelopen jaren was uitgenodigd, dat er in de politiek op te veel posities sprake is van een ernstig gebrek aan expertise. Met ‘gezond verstand’ heeft de euro in ieder geval al lang niets meer te maken. En laten we wel zijn, de euro is de facto al sinds 2010 hersendood en wordt sindsdien met peperdure lapmiddelen kunstmatig in leven gehouden. Dat gaat vanzelfsprekend niet eeuwig duren.”
Hebben Forum en Eppink dan gelijk met hun ‘terug naar de gulden’ stelling?
“Jazeker. Punt is wel dat de meeste Nederlanders de europroblematiek én de consequenties daarvan voor hun portemonnee niet goed overzien. Het is daarom juist een goede zaak dat Eppink en Forum wijzen op de destructieve eenheidsstructuur van de euro. En ja, ik ben het ook met hen eens dat daarom een eenzijdige Nederlandse euro-uitstap op en bepaald ogenblik wel eens aan de orde gesteld zou kunnen worden. Maar ook Forum zou zich moeten oriënteren op alternatieven. Die zijn er immers wel degelijk.”
Welke alternatieven zijn er dan voor de euro voor handen?
“Ten eerste kan worden gedacht aan een opsplitsing van de euro in een Noord-Europese en een Zuid-Europese munt. Dit zou al een grote verbetering zijn. Maar deze oplossing komt niet tegemoet aan het feit dat er ook economische verschillen zijn tussen de zwakkere landen onderling en ook tussen de sterkere landen onderling. Dan zou het beter zijn nationale munten te (her)introduceren, en op basis daarvan een nieuw Europees wisselkoersstelsel te vormen. Dat sluit ook beter aan op het feit dat economisch beleid op nationaal-lidstaatniveau wordt bepaald. De euro zou dan uitsluitend voort kunnen leven als rekeneenheid voor grensoverschrijdende handelstransacties binnen de interne markt. “
