“Maar je hebt ook kalmerende, bedachtzame stemmen, die zeggen dat een brede historische blik laat zien dat we met een heel gewoon fenomeen te maken hebben, dat migratiestromen onvermijdelijk zijn. Ze horen erbij, en ja, ze leveren spanningen op, maar als we een beetje geduld hebben, komt het allemaal op zijn pootjes terecht. Als er al iets is dat we moeten vrezen, zijn het toch eerder die paniekerige stemmingmakers.
Hoe verleidelijk die geruststellingen ook klinken, ze zijn onterecht. Ze berusten op interpretaties van het verleden die sterk ideologisch vervormd zijn. Onze aanpak van migratie en integratie is vanuit historisch perspectief juist zonder precedent. En dat maakt de uitkomst volkomen ongewis. Wie naar de geschiedenis kijkt, heeft eerder reden om wel ongerust te zijn.
Maar in Amerika ging het er bepaald niet zo vriendelijk en multicultureel aan toe. Op veel momenten in de geschiedenis heeft Amerika van zijn immigranten op botte wijze aanpassing geëist. Vooral de decennia rond de Eerste Wereldoorlog vallen daarbij op. Het werd indertijd breed uitgedragen dat immigranten 100 procent Amerikaans moesten worden.
Onze eigen Gouden Eeuw komt ook altijd weer terug. Vooral de Leidse hoogleraar geschiedenis Leo Lucassen haalt de periode graag aan. Het was volgens hem een tijd waarin ‘de massa-immigratie Nederland rijk heeft gemaakt’. In tegenstelling tot nu werd er op een positieve manier over immigratie gedacht. ‘Het interesseerde de stedelijke overheid eigenlijk heel weinig of mensen zich snel of minder snel aanpasten.’ De komst van de immigranten had voor de gevestigde bevolking weliswaar ook nadelen, zoals criminaliteit en culturele verschillen, maar dat namen de 17de-eeuwers ‘op de koop toe’. Hier en daar zegt Lucassen wel iets over de discriminatie van Joden of restricties in economisch slechtere tijden, maar hij heeft het toch vooral over ‘het relatieve gemak waarop integratie na enkele generaties voltooid was’. Volgens Lucassen kunnen we daarom onze grenzen ook vandaag de dag met een gerust hart openen. Het verleden leert dat het wel goed komt.
Nu heeft hij beslist gelijk dat de bloei van de Gouden Eeuw zonder immigranten ondenkbaar was, maar het ontspannen beeld dat hij ons voorspiegelt is op zijn minst twijfelachtig.”
