“Het Romeinse Rijk geldt – niet ten onrechte – als een van de grootste multiculturele samenlevingen. Zeker in de grensgebieden was het een komen en gaan van mannen die in het ene deel van het imperium werden gerekruteerd, vervolgens in een ander deel dienden (en hun vriendin leerden kennen) en weer ergens anders konden worden gedemobiliseerd (en dan mochten trouwen). Ik verwijs nog eens naar de blogjes over de carrière van Velius Rufus en over het Tiende Legioen Gemina.”
Het militaire multiculturalisme kreeg soms Nederlandse accenten.
[-]
“In de twee, drie voorafgaande eeuwen had een legioen echter elk jaar ruim 350 jonge mannen opgenomen die waren geboren in het ene deel van het Romeinse Rijk, vervolgens hadden gediend in een grensgebied en daar waren afgezwaaid. Elk jaar waren op deze wijze zo’n 10.000 mensen verhuisd, en dit aantal wordt eens zo hoog als tevens rekening wordt gehouden met de hulptroepen. Honderdduizenden mannen moeten zo zijn gemigreerd en hebben de Mediterrane cultuur verspreid naar de provincies langs de Rijn, Donau en Eufraat.
Hoewel in de Late Oudheid de documentatie door het wegvallen van de inscripties niet meer zo geweldig is, staat vast dat ook toen nog volop soldaten verhuisden: zo belandde een eenheid Chamaven uit de Achterhoek bij het Egyptische Thebe. Wat zouden we daar graag meer over weten – er zit een complete roman in.”
