Er is in de afgelopen dagen een storm van kritiek gekomen naar aanleiding van de Nederlandse houding op het Europese speelveld: ze zouden zich niet solidair tonen met de rest van de Europese landen. Wopke Hoekstra ging daarom recent door het stof en stelde dat we wel degelijk solidair moeten zijn, waar vervolgens de overige landen nu politiek garen bij spinnen om een specifiek economisch instrument door te voeren: de eurobonds.
Wat zijn eurobonds? Eurobonds in de context van de coronacrisis zijn een manier om als Europese Unie collectief schulden aan te gaan via de Europese Investeringsbank. Op dit moment zijn de economische posities van landen als Nederland en Duitsland vrij krachtig op de kapitaalmarkt en kunnen deze landen tegen weinig rente staatsobligaties de deur uit doen, terwijl landen als Spanje en Italië minder goede posities hebben en derhalve een hogere rente moeten betalen. Op het moment dat de Europese Unie besluit om gezamenlijk schulden aan te gaan, dan staat de gehele Europese markt garant voor de positie van de schulden en het idee is dat dit betekent dat de rente die betaald wordt over de leningen als het ware genivelleerd wordt.
Het is de garantie van de Europese markt waar een addertje onder het gras zit. De garantie kan je vergelijken met je ouders die garant voor je staan zodat je een hypotheek kunt nemen om een huis te kopen wanneer je zelf nog niet op een positie in de arbeidsmarkt bent om vanuit je eigen zakken dat huis te kopen. Je ouders hebben een stabiel inkomen, dus de bank vertrouwt dat ze haar lening terugbetaald krijgt als je ouders garant staan. De financiële kredietmarkt werkt globaal op dezelfde manier: Nederland heeft een stabiele economie en handelaren vertrouwen erop dat Nederland garant kan staan op het moment dat het Italië niet lukt om de schulden te voldoen.
Voordat ik naar het addertje onder het gras ga moet opgemerkt worden dat dit op zichzelf geen probleem vormt: er worden nieuwe schulden aangegaan, dus het is niet een al bestaande begroting waarvandaan plots een smak geld richting de minder stabiele landen gaan. De rente wordt dan wel genivelleerd, maar het zijn niet onze kosten. Althans, zolang de minder stabiele landen aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen.
Hier komt het addertje: de garantie moet niet komen van slechts enkele landen binnen de Europese markt, maar van de Europese markt als geheel. Het zijn niet slechts je ouders, maar de combinatie van je ouders en jouw toekomstige arbeidsmarktperspectieven die de bank vertrouwen geven om de lening te verstrekken. Hoe zorg je ervoor dat je als Europese markt als geheel het vertrouwen krijgt op de internationale kredietmarkt? Dit lukt enkel op het moment dat je als Europese markt een consistent federaal economisch beleid voert:
“The easiest way would be to transfer whole parts of the national budgets to the European budget, under the authority of European institutions. For instance, it could be decided that health systems would no longer be under the authority of member states but would become a European competence. Decisions on health issues – hospitals to close or open, salaries, procurement, insurance, etc. – would be decided in Brussels, including overall spending and how to finance it (either through revenues or debt).
Other examples could be offered of which parts of national budgets could be transferred to the European level, providing the latter with sufficient guarantees for raising new debt. These may range from unemployment insurance to general welfare. It means, however, that key decisions such as the retirement age would become a European decision rather than a national one.”
Aldus Lorenzo Bini Smaghi. Kort gezegd betekent dit dat in ieder geval een cruciaal gedeelte van de nationale overheidsgelden op Europees niveau geregeld zouden moeten worden. Geen stabiele garantie zonder een eenvormige stabiele markt en geen eenvormige stabiele markt zonder eenvormig economisch politiek beleid. Wanneer er op Europees niveau besloten wordt om deze eurobonds uit te geven is dat een nieuwe stap in de richting van het verlies van nationale soevereiniteit op het gebied van de economie.
Ik ben persoonlijk groot voorstander van de Europese Unie, maar dit is een stap die in mijn ogen verder gaat dan nodig is om solidariteit te tonen met landen die het moeilijk hebben in verband met de coronacrisis. De eurobonds zijn een Trojaans paard dat Brussel binnen wordt gereden, terwijl we binnen de EU door de coronacrisis nu ook opgescheept zitten met een de facto dictatuur die bovendien disproportioneel veel geld verschaft heeft gekregen uit het al bestaande coronafonds.
De coronacrisis is niet het moment om middels een economisch instrument in de toekomst nog meer Europees federalisme af te dwingen. We moeten niet wegspringen voor onze verantwoordelijkheid als stabiel land ten opzichte van een groot gedeelte van onze afzetmarkt, maar solidariteit vertaald zich niet direct in eurobonds. We zouden in plaats daarvan ook kunnen streven naar een solidariteitsbeleid op bilateraal niveau of zelfs van burger tot burger.
Waarom besluiten we als Nederland en Duitsland niet om een gedeelte van onze staatsschuld te reserveren voor het investeren in de Italiaanse en Spaanse economie waarbij we deze steun verlenen op basis van de voorwaarden die ons redelijk lijken in plaats van afhankelijk te zijn van de grillen van de zuidelijke overheden? Waarom zorgen we naast een ZZP-fonds niet ook voor een collectieve inzamelingsactie voor de landen die het meest getroffen zijn?
Er zijn genoeg manieren om te bedenken om de economie van de Europese markt uit het slop te trekken die ons niet genoodzaakt zien om verregaande politieke beslissingen nemen, die niet gedragen worden door de Nederlandse bevolking, maar naar ik vermoed noch door bijvoorbeeld de Italiaanse bevolking, want ook daar zal de roep om soevereiniteit niet verstommen. Het virus is ons overvallen, daar kunnen we niets aan doen en het zou onmenselijk zijn om de meest kwetsbare mensen in Fort Europa niet op de een of andere manier te helpen, maar eurobonds zijn niet de manier. Eurobonds zijn een slinks politiek instrument waar Wopke Hoekstra en consorten met recht zich tegen verzet hebben op Europees niveau.
