In een gefilmde toekomstfantasie worden gevoelens het hoofdpersonage noodlottig. Een album van een Britse band gaat over de afname van emoties en de toename van social mediagebruik. De zanger heeft woordenrijke volzinnen nodig om te verwijzen naar het verleden en de wereld van sciencefiction. Welkom bij Blade Runner 2049 en Tranquility Base Hotel + Casino. Ernaar kijken of luisteren is gaandeweg het gevoel krijgen dat er iets niet helemaal in de haak is.
Wie Blade Runner 2049 bekijkt raakt bijna in een trance. Het tempo is traag, de toon somber en gelaten. Over Los Angeles hangt anno 2049 een grauwsluier waarin het onafgebroken regent. Aan het begin van de film is agent K, de hoofdpersoon, in slaap gedommeld. Dan weet hij nog niet dat hij tijdens een opdracht verstrikt zal raken in een zoektocht naar een gebeurtenis uit het verleden. Lange tijd koestert hij hoop, maar uiteindelijk leidt de expeditie tot verbittering en desillusie. K blijkt niet de uitverkorene. “The future is female”, schreef een recensent.
In het Los Angeles van nu woont Alex Turner van Arctic Monkeys. Gedurende 2016 werkt hij aan de songs voor Tranquility Base Hotel + Casino. Op de hoes een bouwwerk dat er futuristisch en ouderwets uit ziet. Het herinnert aan het space-age design uit de jaren zestig van architect John Lautner. Meer in het bijzonder op diens Chemosphere, een huis tegen de heuvels van Hollywood dat vanuit de verte lijkt op een ufo. Turners bouwwerk steunt op een antieke Revox bandrecorder. De maquette is zijn variant op de plannen van hotelketen Hilton na de succesvolle ruimtevluchten: een fictieve rustbasis op de maan, een ‘tranquility base’. Voor het eerst als zodanig benoemd door de astronauten die een geschikte plek zochten om te landen met hun Apollo 11.
Toch was het een Duitse sciencefictionfilm die Alex Turner volgens eigen zeggen het laatste zetje gaf voor het albumthema. In Welt Am Draht van Rainer Werner Fassbinder laat een supercomputer met een simulatieprogramma mensen in een virtuele werkelijkheid leven zonder dat zij zich daarvan zelf bewust zijn. Meteen in de openingssong Star Treatment stelt de zanger schijnbaar tussen neus en lippen door een vraag die tegelijk een voorbode is: “hoe bedoel je, je hebt Blade Runner nooit gezien?”.
Hij zinspeelt op het eerste deel uit 1982, maar de strekking is duidelijk. Vervreemding veroorzaakt door een naar binnen gekeerd toekomstperspectief gekoppeld aan innerlijke twijfel. Het verborgen thema van beide Blade Runnerfilms sijpelt ook door op de plaat van Arctic Monkeys. Zoals de beste sciencefiction andere werelden creëert waarin we onze eigen wereld kunnen herkennen, zo levert Turner commentaar op de huidige. En op zichzelf. En op zijn tekortkomingen. In de sóng Science Fiction bekent hij tegen zijn vriendin “I want to stay with you, my love.” Maar dan wel “the way some science fiction does”. Een van de personages in Blade Runner 2049 beweert: “soms moet je om van iemand te houden een vreemde zijn”. Die vreemde is agent K. Zijn geliefde is geen vriendin van vlees en bloed maar een vrouwelijk hologram dat al zijn wensen vervult. Die andere vreemde is wellicht Alex Turner. Het lijkt wel of hij een beetje in de war is. Hij observeert “reflections in the silver screen of strange societies”. En “massale paniek op een niet al te verre toekomstkolonie”. In de Blade Runnerfilms wordt terloops gesproken over buitenaardse koloniën.
Anders gezegd: de muziek maakt zich op voor een avondje uit, maar de zanger heeft er zo te horen niet zoveel zin in. Zijn stem klinkt bedrukt, zijn formuleringen breedvoerig. Woordkeuze en arrangementen lijken niet eens bij elkaar te passen. Het wringt een beetje. De songs krijgen hierdoor iets ondefinieerbaars. Turner laat van alles toe in zijn mengeling van metafoor en metafictie: humor, lichte ironie, flarden autobiografie. In sommige songs doet zijn timbre denken aan David Bowie. De gelijkenis is soms zo frappant dat de overleden Brit bijna weer tot leven komt. Overigens had de regisseur van Blade Runner 2049 voor de rol van een replicafabrikant oorspronkelijk David Bowie in gedachten.
Op het album van Arctic Monkeys gaat She Looks Like Fun over het beoordelen van mensen via datingapps. Man en vrouw geketend aan het dictaat van de smartphone. In het nummer Batphone, jargon voor het gebruik van een privételefoonlijn, zoekt Alex Turner naar een synoniem om apparaten te beschrijven die volgens hem de samenleving uit de realiteit doet verwijderen. Ironisch genoeg probeert hij het antwoord te vinden op de zoekfunctie van diezelfde telefoon. Een apparaat als redmiddel, als strohalm, de verbindende schakel voor huidige omgangsvormen.
Agent K bezit een ’emanator’ waarmee hij zijn ‘vriendin’ kan aan- en uitschakelen. Tijdens zijn speurtocht naar de restanten van de menselijke ziel overkomt hem iets wat hij niet voelt aankomen. Nadat hij van zijn opdrachtgever krijgt te horen dat hij het zelf al die tijd prima redde zonder ziel, neemt de twijfel bezit van hem. Na terugkeer van een missie wordt hij aan een test onderworpen om iedere emotionele afwijking te meten. Pas wanneer hij slaagt kan hij aanspraak maken op een bonus. De laatste test wordt hem echter fataal. Zijn lichte aarzeling op sommige vragen is voldoende om hem vanaf dat moment te wantrouwen. Argwaan en angst, voor onthulling en opkomst van gevoel en emotie.
